تاریخچه فضای سبز مشهد

تاریخچه فضای سبز مشهد

 احداث و توسعه فضای سبز بعد از شهادت امام رضا (ع) و همزمان با توسعه شهر از سال 203 هجری قمری، از مرکز قریه سناباد آغاز  گردیده است.  مشهد در گذشته دارای برج و بارو و حصار محافظ شهر بوده و قدیمی ترین حصار آن مربوط به دوران غزنویان است.  در 511 ه.ق.  حصار دیگری توسط امیر علاء الدین احداث شد و در دوران شاهرخ تیموری توسط سید خواجه، حصار بزرگتری در 808 ه.ق ساخته شد و آخرین حصار شهر مشهد توسط شاه طهماسب صفوی در سال 1950 بنا گردید که طول آن حدود 1800 متر و دارای 6 دروازه مدخل به نام های: میر علی آمویه-عیدگاه- سراب- پایین خیابان و ارگ بوده است. مشهد دارای باغ های متعددی بوده. بهترین نمونه ساختمان های مشهد در آن زمان به شکل عمارتی در وسط باغ، که دور آن را دیواری بلند احاطه نموده بوده است.

فعالیت ها و خدمات فضای سبز

از خدمات بارز سده های پیش می توان به اقدام امیر علی شیرنوایی اشاره نمود که نهر آب گلسپ (چشمه گیلاس) را  در ده فرسخی مشهد احداث نمود، لیکن موفق نشد آن را تمام کند تا این که در سال 1015 هجری شاه عباس نهر مزبور را خرید و آب آن را با آب رود توس ادغام نمود و به صورت نهری پرآب به سوی آستان قدس روان ساخت.  حاصل این امر احداث بنای مصلا در اواخر قرن ده ه.ق بود.  این بنا در زمینی وسیع و مشجر احداث گردید.

از دیگر بناهایی که در ادوار گذشته با تلفیق کاربری فضای سبز ایجادشد می توان به بنای خواجه ربیع در محدوده نوغان اشاره نمود. 

یکی از محله های زیبای 16 گانه مشهد، محله مصفای چهار باغ بوده که شامل عیدگاه و نوغان می باشد.  خیابان اصلی شهر مشهد شرقی-غربی (شمال غرب به جنوب شرق) بوده و مرکزیت آن خیابان حد فاصل بالا خیابان به پایین خیابان و به طول یک کیلومتر بوده است.  در وسط این خیابان نهر آبی جاری بوده که در حاشیه آن درختان نارون و بید روییده بودند.  یکی دیگر از اماکن تلفیق شده با فضای سبز، بنای ارگ مشهد است که شامل دو معبر تنگ، یک حیاط و باغچه و میدانی وسیع بوده است.

باغ درون محدوده دروازه رزان توس که بعدها بازسازی و تبدیل به آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی شده از دیگر اماکنی است که در ساختار خود از باغ و فضای سبز برخوردار بوده است.

مقدمه ای بر فضای سبز معاصر مشهد و بنیانگذاران آن

زیر بنای فضای سبز معاصر که دربرگیرنده پارکها، بلوارها، میادین  و  جنگل های شهری در مشهد بوده است اکثرا مربوط به سال های آغازین دهه 40 شمسی است که ذیلا تحت عنوان شهرداران وقت، مختصرا به آن شاره می شود:

1. پارک سازی و جنگل کاری دوره شهرداری آقای شهرستانی 1343-1345. (از نکات بارز این دوره احداث پارک های ملت و کورش، بهره بردای از زمین های بایر و گورستان ها: از قبیل باغ کودک، جنگل پایین خیابان (که بعدها تحت عنوان پارک وحت شناخته شد)، عیدگاه و پارک هشت آباد بنا شده بر گورستان هشت آباد است).

2.دوره شهرداری آقای بنی اعتماد 1346-1350. (احداث جنگل تنباکوچی، تکمیل جنگل پایین خیابان، تکمیل گلخانه پارک کودک، توسعه بلوارها و میادین از جمله بلوارهای فرودگاه، فردوسی و وکیل آباد)

از افرادی که در شکل گیری فضای سبز مشهد در آن دوران تاثر بسزایی داشته اند می توان به اآقای اسدی که استانداردهاي جدیدی در احداث پارک و خیابان کوهسنگی به كار برد ، اشاره کرد.

 آقای حاج حسین ملک که با احداث و واگذاری پارک جنگلی وکیل آباد گام موثری در شکل گیری و پیدایش یکی از عمده ترین تفرجگاه های مشهد برداشته است از پیشگامان توسعه فضای سبز معاصر محسوب می گردد.  در دوره استانداری آقای پیرنیا نیز جنگلهای فرودگاه شکل گرفت که امروز نقش عمده ای به ویژه از لحاظ پالایش هوا و قابلیت انعطاف و توسعه کاربری فضای سبز دارد. http://mahdihashemi.blogfa.com/   park.mashhadnet.com