ارزیابی انتقادی پیشرفتهای اخیر درخصوص پیشگویی خطرهای ژئومورفولوژیکیبا رویکرد خاص نسبت به زلزله 1

ارزیابی انتقادی پیشرفتهای اخیر درخصوص پیشگویی خطرهای ژئومورفولوژیکی

با رویکرد خاص نسبت به زلزله 1

ارزیابی انتقادی پیشرفتهای اخیر درخصوص پیشگویی خطرهای ژئومورفولوژیکی

با رویکرد خاص نسبت به زلزله 1

قسمت اول

نوشته Tim Rose :

توانایی پیش گویی وقوع زلزله امری است که از زمانهای بسیار قدیم، آرزوی افرادی بوده است که در مناطق زلزله خیز زندگی بعید به نظر می رسد . با وجود این، به تازگی، با ارایه نظریات جدید، پیشرفتهای قابل توجهی در زمینۀ چگونگی پیش بینی زلزله حاصل شده است.

راههایی که انسانه ا برای تلاش دربارۀ پیش بینی زلزله طی نموده اند، متنوع و قابل شمارش است . خرافات 1 (گفته شده توسط الهۀ آتشفشان)، علوم حاشیه ا ی (مشاهدۀ رفتار حیوانات ) ، آمار ی (پیش بینی علمی با استفاده از رکوردهای قبلی، امور قابل مشاهده اندازه گیری تغییرات گسلهای موجود ) ، فیزیک پیچیده (اندازه گیری انتشار امواج الکترومغناطیسی ) ، موارد شیمیایی (ترکیب آبهای زیرزمینی) و سرانجام ، علوم وابسته به فناوری (استفاده از ماهواره ها ) ، از جمله زمینه های تلاشهای انجام شده درخصوص پیش بینی زلزله محسوب می گردد.

به نظر می رسد که در زمینۀ ت حقیقات زلزله ، بین شرق و غرب جهان اختلاف رای وجود دارد . پس ازچند مورد تلاش برای پیشگویی که با شکست مواجه گردید، اکنون آمریکاییها تحقیقات خود را بیشتر روی پیش بینی علمی 2 زلزله متمرکز نموده اند تا پیشگویی آن (یعنی، پیش بینی احتمال وقوع به جای تلاش برای پیشگوی ی زمان، مکان و بزرگی دقیق آن ). از طرف دیگر، ژاپنی ها و چینی ها هنوز منابع بسیاری را صرف پیشگویی زلزله می کنند . به هر حال، چنانچه هر یک از طرفین، روش خود را با احتیاط بیشتری ارایه دهد، می توان با توجه به نتیجۀ حاصل، آن روش را مدنظر قرار داد . اما این بدان معناست که بیشتر (نه همۀ) تحقیقات اخیر در زمینۀ پیش گوییها، حا صل تلاش دانشمندان ژاپنی، چینی، یونانی و روسی است ، یعنی کشورهایی که به علت آسیب پذیریشان، به پیشگویی زلزله علاقه مند هستند . این مقاله بر جدیدترین پیشرفتها در زمینۀ پیشگویی زلزله متمرکز شده و خلا صه ا ی از روشهای انتشار یافته را برای درک پیشرفتهای اخیر ارایه م ینماید.

زلزله به طور معمول، ناشی از فعالیت صفحه های مرزی زمین است که این صفحه ها با مجموعه ای از تکانها، درکنار یکدیگر می لغزند. گرچه مرز صفحات معین است ، اما ممکن است مناطق عمومی را مشخص نمو د که بیشترین زمین لرزه ها در آنها رخ می دهد

فرض م ی شود که تنش در مرز انباشته م ی شود تا مقدار آن از مقاومت زمین بیشتر ش ود. در آن هنگام، این صفحه ناگهان حرکت می کند تا تنش ایجاد شده را آزاد نماید . هرچه انباشتگی طولان ی تر باشد ، زلزلۀ بزرگتر ی ایجاد می شود . بر طبق تئوری، وقتی که در سالهای اخیر در مناطق زلزله خیز ، زمین لرزه ا ی رخ نمی دهد، تصور می شود که احتمال وقوع یک زلزلۀ بزرگ در آنجا وجود دارد . این روش هیچ

نشانه ای از ز مان، اندازه یا مک ان دقیق زلزله ها به دس ت نمی دهد و بن ابراین، نوعی پی ش بینی علمی ا ست. زلزلۀ لوماپریتا 3 در

1368 ه . ش.) در یک بازه نبود لرزه ای 4 روی داد . توالی رخدادهای گذشته را می توان با روشهای آماری برای پیش بینی علمی ) 1989

اتفاقات آتی مورد استفاده قرار داد که این روش احتمالات آماری را برای وقوع احتمالی زلزله ذکر می کند و نه پیش بینی دقیق آن را. زمانی که یک گسل مظنون به لرزه خیزی مشخص می شود، ممکن است تعدادی از مشخصات فیزیکی آن را اندازه گیری نمود که با فعالیت لرزه ا ی زمین مرتبط باشد. سایت پارک فیلد 5 در کالیفرنیا به طور متمرکز، این موضوع را مورد مطالعه قرار داده است

تمرکز تنش در صفحه لغزش، باعث تغییر شکل زمین می شود . بنابراین، انحرا ف سنجها برای تشخیص تغییرات عمودی در سطح زمین به کار می روند. خزش سنجها، آرایه های سویی 6 و کرنش سنجها حرکت افقی یا تنش در زمین را مشخص می کنند.

پیشرفتهای اخیر در زمینۀ پیشگویی زلزله، تا حدی تغییر کرده است و در بسیاری از موارد، با روشهای قبلی منافات دارد.

1. daft

2. forecasting

3. Loma Prieta

4. gap

5. Parkfield

6. alignment arrays

بی هنجاریهای الکترومغناطیسی

باشد . این سیستم را VAN شاید یکی از بهترین روشهای شناخته شدۀ جدید (اما بحث برانگیز ترین آنها ) ، سیستم موسوم به

1359 ه . ش.) ارایه نمودند . بنابر روش ) دانشمندان یونانی به نامهای : واروت سوس 1، الکسوپولس 2 و نومیکاس 3 در اوایل دهۀ 1980

میدان الکترومغناطیسی زمین قبل از زلزله به وسیلۀ سازوکاری که فعلا " نا مشخص است، تغییر می کند . در نتیجه ، با ،VAN

مدعی هستند که در VAN . تشخیص بی هنجاریها و اختلالات در میدان مغناطیسی زمین، می توان زلزله های احتمالی را نشا ن داد

1366 تا 1374 ه . ش.) ، تعداد 10 زلزله از 14 زلزلۀ بزرگ یونان را که در آن زمان اتفاق افتاد، ) طی دورۀ زمانی 1987 تا 1995

پیش بینی کرده اند.

گرچه این روش حمایت و عمومیت بسیاری به دست آورده، مورد انتقاد فراوان نیز قرار گرفته است و در u1593 عین حال، بحث در

.( این خصوص وجود دارد (فیزیک امروز 4، جلد 51 ، شماره 6، ژوئن 1998

در مورد پیش بینی زمین لرزه، اغلب مورد اعتراض قرار می گیرد . یونان فعالترین کشور اروپایی از نظر لرزه خیزی VAN ادعاهای

است که به طور متوسط ، هر 20 روز، یک زلزله با بزرگی 5 در آن جا رخ می دهد . زمانی که این موضوع با این واقعیت در نظر گرفته شود

تعداد 63 زلزله را در طول هشت سال و نیم ، یعنی از 1987 تا 1995 میلادی ( 1366 تا 1374 ه . ش.) پیش بینی نموده اند، VAN که

بسیاری از افراد، نرخ موفقیت 10 از 14 ایشان را بهتر از احتمال آماری به حساب نمی آورند . همچنین، تعداد زیادی از افراد ،

را مبهم ذکر می کنند که تنها پس از حادثه، صحت آنها معلوم می شود و بنابراین، در اعتبار VAN پیشگوییهای منتشر شده توسط ادعاهای موفقیت آمیز ایشان تردید دارند . در ضمن، پرسشهای بسیاری درخصوص منشا پیش نشانگرهای ژئوالکتری کی مورد بررسی وجود دارد.

را یک پیشرفت بزرگ در پیش بینی زلزله می دانند . با وجود این، هنوز تردیدهای زیادی وجود دارد VAN بسیاری از افراد، روش و برحسب ظاهر، پیش بینیهای آنها بسیار مبهم و نادرست نمود پیدا می کند . به هر حال، این مورد یک نظریه بالقوه است . دولت ژا پن نیز به عنوان یک نظریه به آن نگریسته و 2 میلیون دلار برای تحقیقات بیشتر در این زمینه، سرمایه گذاری کرده است.

فرکانس بسیار ) VLF به تازگی، گروهی از پژوهشگران ژاپنی و روسی ادعاهایی مبنی بر استفاده از نوفۀ پ سزمینه ا ی افزوده ارایه نموده اند. ، VAN پایین 5 ) در میدان الکتریکی زمین به عنوان یک پیش نشانگر برای فعالیت زلزله با روش مشابه گروه داده های منتشر شده دربارۀ این نوع پیشگویی به اندازۀ موردانتظار افراد نیست و بدیهی است که تحقیق ات بیشتری در این زمینه بایستی انجام شود . با پژوهش بیشتر، ما به ارزیابی بهتر نظریه ای می پردازیم که هنوز به طور کامل مورد آزمایش قرار نگرفته و غیرمنطقی است که محل پیش نشانگرهای میدان ژئوالکترومغناطیسی، بدون توجه کافی به آنها حذف گردد.

بی هنجاریهای حرارتی

یک طرح پیشنهادی جالب که بسیار ضعیف مستند سازی شده است ، افزایش دمای زمین همراه با فعالیت لرزه ا ی است. این نظریه27 مهر 1368 ه . ش.)، است . د ر ) تنها ناشی از یک مورد مشاهده شده ، یعنی زلزلۀ داتونگ 6 در چین در تاریخ هیجدهم اکتبر 1989 پانزدهم اکتبر ( 24 مهر ) ، دما شروع به افزایش کرد تا اینکه در مساحتی از زمین به طول 300 کیلومتر و عرض 20 ک یلومتر در امتداد خط گسل، در حدود 5 تا __________6 درجۀ سانتی گراد گرمتر از مناطق اطراف شد . این دما پس از تکان اصلی، به طور غیرمتعارف کاهش یافت .

1800 کیلومتری امتداد آن منطقه را پوشاند . دانشمندان چینی ادعا می کنند که علت این امر * همچنین، همان موقع، یک ابر 30 است که باعث اثر گلخانه ای محلی می شود . اگر بتوان به این مساله اعتماد نمود، چنین روش پیش گویی زلزله ها « گرفتن گاز زمین 7 » مزایای آشکاری دارد . ماهواره ها به آسانی می توانند با اندازه گیری دما در هر نقطه از جهان، زلزله را پیش بینی کنند . تحقیق دربارۀ این نظریه، اگر چه در مرحلۀ بسیار مقدماتی است، اما تنها براساس یک زلزله مشاهده شده، انجام یافته و بیشتر نوشته های منتشر شده، از

1. Varotsos

2. Alexopoulos

3. Nomicas

4. Physics Today

5. Very Low Frequency

6. Datong

7. Earth de-gassing

زبان مبدا روسی و چینی ترجمه نگردیده است . به هر حال، این مورد برای توضیح مرحلۀ مقدماتی پیشرفت به کار می رود که در آن، بیشتر دانش ما دربارۀ زلزله همچنان باقی مانده است.