با سيستم ايمني آسانسور بيشتر آشنا شويم

اشاره: آسانسور وسيله‌اي است در ساختمان كه براي جابه‌جايي مسافر يا كالا، بين طبقات ساختمان‌هاي چندطبقه الزاماً مورد استفاده قرار مي‌گيرد. شهرنشيني مخصوصاً زندگي در كلان‌شهرها ناگزير به سكني گزيدن در ساختمان‌هاي چندطبقه را ايجاد مي‌نمايد. البته اين گونه از زندگي و عدم آسانسور در ساختمان خود به معضلي جدي تبديل خواهد شد. در نوشتار حاضر به نقش آسانسور، رعايت نكات ايمني در آن و اهميت وجود و عدم سيستم‌هاي قابل اطمينان آسانسور پرداخته شده كه اميد است قابل توجه استفاده كنندگان از اين وسيله قرار بگيرد.
مقررات ايمني ترمز آسانسور
در صورت قطع برق و يا قطع برق سيستم كنترل، سيستم ترمز آسانسور بايد به طور اتوماتيك عمل كند، لذا از ترمزهاي اصطكاكي الكترومغناطيسي استفاده مي‌شود. اگر كابين با 125% بار نامي خود با سرعت معمول خود حركت كند، ترمز‌ها بايد قادر به توقف كامل سيستم باشند و بلافاصله سيستم را در حالت ساكن نگه دارند.
-    ترمز بايد توسط فنرهاي فشاري و يا نيروي وزن عمل كند.
-    ترمز توسط الكترومغناطيس و يا الكتروهيدروليك بايد باز شود.
-    اگر جريان برق قطع شود بايد حداقل دو وسيله مستقل الكتريكي كنترل كننده داشته باشد.
-    در صورت قطع جريان برق، ترمز بايد بلافاصله عمل نمايد.
-    ترمز بايد طوري طراحي شده باشد كه توسط دست بتوان آن را باز كرد و با فشار دايمي توسط يك نفر اين ترمز باز بماند.
مقررات ايمني سيستم محركه
1-    هر آسانسور بايد حداقل يك سيستم محرك مخصوص به خود داشته باشد.
2-    حركت دادن آسانسور به دو روش مجاز است.
الف) سيستم اصطكاكي: با استفاده از سيم بكسل و فلكه و وزنه تعادل (By traction)
ب) سيستم مستقيم: اين سيستم چه از نوع وينچي بدون وزنه تعادل و چه از نوع فقط براي سرعت‌هاي كمتر از -0-63 متر بر ثانيه مجاز است. (Positiv drive)
3- آسانسور بايد مجهز به سيستم ترمزي باشد كه در مواقع قطع منبع تغذيه موتور اصلي و يا مدارهاي فرمان به صورت خودكار سيستم متحركه را متوقف نمايد.
4-سيستم ترمز بايد يك ترمز الكترومكانيكي (اصطكاكي) داشته باشد.
5-سيستم ترمز بايد بدون هيچ گونه تأخيري پس از قطع مدار بازكننده ترمز، عمل نمايد. (ديود يا خازني كه به طور مستقيم به ترمينال سيم‌پيچي ترمز متصل است به عنوان يك وسيله تأخير دهنده محسوب نمي‌شود.)
6-فشار كفش‌هاي ترمز بايد توسط نيروي فنر تأمين شود.
7- ترمز بايد داراي حداقل دو كفشك با لنت‌هاي نسوز باشد كه روي ديسك يا استوانه عمل مي‌كنند.
8- استفاده از ترمز نواري ممنوع است.
9- وجود چرخ طيار يا وسيله ديگري براي رساندن كابين در حالت اضطراري تا سر طبقه ضروريست.
10- براي قسمت‌هاي گردنده در دسترس با سطح ناصاف نظير زنجيرها، چرخ‌ زنجيرها، و چرخ‌ دنده‌ها بايستي حفاظت مؤثري پيش‌بيني شود.
11- كليه اجزاء گردنده با سطح صاف بايستي به رنگ زرد باشد.
سيستم تعليق كابين و مكانيزم تعادل
كابين و وزنه‌هاي تعادل:
كابين و وزنه‌هاي تعادل توسط سيم بگسل‌هاي فولادي معلق نگاه داشته مي‌شوند. سيم بگسل‌هاي آسانسور به بالاي يوك كابين متصل مي‌شوند. يك وسيله اتوماتيك براي تنظيم كشش سيم بگسل تعليق بايد حداقل در يكي از دو انتها وجود داشته باشد. اين وسيله با مكانيزم متعادل‌ساز فشردگي به طور جداگانه معرفي مي‌شود، چنين وسيله‌اي شامل يك سوكت گوه‌اي است كه همراه يك فنر مارپيچ فولادي، ضربه‌گير لاستيكي و كابل شو است.
وزنه تعادل:
وزنه تعادل در آسانسورهاي كششي و زنجيري براي تعادل جرم كابين و درصدي از وزن بار يا مسافر به كار مي‌رود. بين 45 تا 50 درصد مي‌باشد. وزنه‌هاي تعادل داخل قاب مربوطه بايستي به طريقي مهار شده باشند كه در اثر ضربات احتمالي شكسته نشده و از طريق قاب خارج نشوند. به قاب وزنه بايد حفاظ يا حفاظ‌هايي فلزي نصب شوند تا در صورت شكستن كفشك‌هاي وزنه، قاب از ريل وزنه خارج نشوند.
هدايت كابين:
استفاده از ريل راهنما به علل زير است:
1)    براي هدايت كابين و وزنه تعادل در حركت عمودي و حداقل كردن حركات افقي.
2)    جلوگيري از نوسانات كابين به علت نيروهاي خارج از مركز
3)    توقف و نگه داشتن كابين در هنگام عملكرد مكانيزم ايمني كابين و وزنه تعادل در حركت خود بايد توسط حداقل دو ريل راهنما فولادي صلب هدايت شوند. اين دو از فولاد ساختماني داراي تنش كششي بيشتر از 370 نيوتن بر ميلي‌مترمربع و كمتر از 520 نيوتن بر ميلي‌مترمربع ساخته شده‌اند.
مقررات ايمني ريل‌هاي راهنما:
1-    كابين و وزنه تعادل بايستي هر كدام به وسيله حداقل دو ريل راهنماي سخت، هدايت شوند.
2-    توان و استحكام ريل‌ها، متعلقات و اتصالات آنها بايد جهت تحمل نيروهاي ناشي از عملكرد ترمز ايمني (پاراشوت) و همچنين انحناء و پيچش‌هاي ناشي از بار نامتعادل داخل كابين، كافي باشد.

سيستم ايمني يك وسيله مكانيكي براي متوقف كردن كابين (يا وزنه تعادل) به طريق درگير شدن با ريل‌هاي راهنما است و در مواقعي كه كابين از سرعت تعيين شده قبلي در جهت حركت به سمت پايين تجاوز كند بدون توجه به دليل افزايش سرعت، عمل مي‌كند.

3-    ريل‌هاي راهنما بايد به گونه‌اي به براكت‌ها و سازه ساختمان‌ها محكم شوند كه اثرات نامطلوب ناشي از نشست ساختمان يا انقباض بتن، به صورت خودكار يا با تنظيم ساده‌اي قابل جبران باشد.
4-    جوشكاري ريل‌ها به همديگر يا به براكت‌ها و ساختمان ممنوع مي‌باشد.
انواع كفشك راهنما
كابين و وزنه تعادل مي‌بايد بر روي پل راهنما توسط كفشك‌هاي بالايي و پاييني كه به شاسي متصل هستند هدايت شوند.
دو نوع اصلي كفشك راهنما وجود دارد كه عبارتند از:
1)    كفشك‌هاي لغزشي:
كفشك‌هاي لغزشي كه اخيراً استفاده مي‌شود براي سرعت‌هاي كم و متوسط تا حدود 2 متر بر ثانيه مي‌باشد. اصطكاك لغزشي مي‌تواند مقاومت قابل توجهي در حركت كابين اعمال نمايد. با به كار بردن كفشك‌هاي لغزشي ريل‌هاي راهنما بايد روغن‌كاري شوند تا مقاومت در مقابل اصطكاك و سايش كم شود و شرايط لغزش بهتر گردد. امروزه استفاده از روغن‌كاري كننده‌هاي خودكار با روغن سنگين يا گريس معمول است.
2)    كفشك‌هاي غلطكي
وجود كفشك‌هاي راهنماي غلطكي در آسانسورهاي سرعت زياد ضروري هستند. هر چند نرمي حركت كابين و صرفه‌جويي در انرژي به علت كاهش در اصطكاك وجود اين كفشك‌هاي غلطكي را در آسانسورهاي با سرعت متوسط را نيز اقتصادي مي‌كند.
گاورنر سرعت غيرمجاز:
گاورنر در موتورخانه قرار دارد و شامل سيم بگسل گاورنر (1) (سيم بگسل) كه از فلكه گاورنر (1) گذشته و به فلكه كششي (3) در ته چاهك امتداد يافته و مجدداً به گاورنر برگشته و حلقه‌اي تشكيل مي‌دهد. سيستم به وسيله كابين كه در نقطه (4) به سيم بگسل گاورنر وصل شده به حركت درمي‌آيد. وقتي كه سرعت به حد فعال شدن گاورنر برسد، گاورنر سيم بگسل را نگه مي‌دارد و از آنجايي كه كابين هنوز حركت خود را در جهت پايين ادامه مي‌دهد، لذا سيم گاورنر كشيده شده و در نهايت سيستم ايمني عمل مي‌نمايد. سرعت فعال شدن گاورنر 18 EN بايد مطابق حداقل 115 درصد سرعت اسمي باشد.
سيستم ايمني (پاراشوت)
كابين هر آسانسور كه بوسيله سيم بگسل‌ها يا زنجيرها، معلق و ممكن است به وسيله اشخاص به منظور تردد و جابجايي بار يا كالا مورد استفاده واقع شود، بايد مجهز به سيستم ايمني يا آنچه در ايران به اسم پاراشوت معروف شده است گردد. وزنه تعادل زماني بايد يا سيستم ايمني (پاراشوت) مجهز شود كه طبقه زيرين آن مسكوني باشد.
سيستم ايمني يك وسيله مكانيكي براي متوقف كردن كابين (يا وزنه تعادل) به طريق درگير شدن با ريل‌هاي راهنما است و در مواقعي كه كابين از سرعت تعيين شده قبلي در جهت حركت به سمت پايين تجاوز كند بدون توجه به دليل افزايش سرعت، عمل مي‌كند.
سيستم ايمني ترجيحاً در زير و در پايين‌ترين قطعه يوك كابين نصب مي‌شود و بر روي جفت ريل‌هاي راهنما عمل مي‌كند. درگيري با ريل‌هاي راهنما بايد همزمان باشد، و كف كابين با بار توزيع شده به طور يكنواخت، نبايد انحراف بيش از 5 درصد از موقعيت خودش داشته باشد.
سرعت مشخص كه كابين يا وزنه تعادل بايد در آن متوقف (پاراشوت) شود برابر با سرعتي است كه گاورنر براي آن تنظيم شده تا عكس‌العمل نشان دهد. سيستم ايمني وزنه تعادل ممكن است يا با خرابي سيستم تعليق و يا به وسيله يك سيم بگسل ايمني، اگر سرعت اسمي از يك متر بر ثانيه متجاوز نباشد عمل نمايد. يك سوييچ سرعت بيش از حد مجاز بايد روي دستگاه گاورنر نصب شود تا قبل از فعال شدن سيستم ايمني مدارات كنترل را قطع نمايد.
منبع: پايگاه اطلاع‌رساني آسانسور

برگرفته از دوهفته نامه پيام ساختمان و تأسيسات، ش 55 ، ص 51

paydarymelli.ir